Hervormde Kerk Venhuizen
Veel orgelconcerten bezoek ik met een goede (orgel)vriend. Hij vroeg al weer een tijd geleden om mee te gaan naar een concert in Venhuizen, daar moest een prachtig orgel staan. Venhuizen, halverwege Hoorn-Enkhuizen in de Hervormde kerk een Pels-orgel van jonge leeftijd. Ik was benieuwd maar ook nieuwsgierig. Het orgel maar ook een kerk van rond 1500.
Graag neem ik de tijd om alles eens op mijn gemak te bekijken. Bij mijn eerste bezoek viel het mij op dat de verhoudingen van de kerk afwijkend zijn als ik gewend ben. Rechts van de toren staat een klok in het gras. Intrigerend, van oorsprong kom ik uit Overijssel en plaatselijke geschiedenis in Noord-Holland is mij minder bekend. Het schip was in de 19e ingekort en een nieuwe toren verrees. Dat verklaard de huidige verhoudingen. De klok is een stille getuige van de brand die kerk verwoeste in 2003.
Bij binnenkomst kom je niet meteen via een tochtportaal in het schip maar in een modern ogende ruimte. Deze ruimte voorziet in een sanitair blok, een keuken en de nodige zitruimte en een glazen wand scheidt ons van de rest van de kerk. Het lage plafond geeft aan dat er nog een verdieping is.
Zerkenvloer
De kerk heeft een ‘strak’ modern interieur, geen oud ambachtswerk, geen preekstoel die herinnert aan de 16e en 17e eeuw.
De oude zerken contrasteren mooi met de witte muren. Het gewelf is licht en laat het de balken spreken in de ruimte.
De akoestiek is erg mooi en geeft deze lichte ruimte dimensie.
Met aandacht wordt het werk aan de kerk verricht. Tijdens een rondgang in de kerk vertelde de koster trots hoe zij bepaalde zaken hebben aangepakt.
Het moderne front van het orgel past helemaal in de ruimte. Eerst een kleine foto impressie van enkele details voordat wij langs de consistorie op de verdieping bij de speeltafel van het orgel komen. Een mooie plek om het over de klank van het orgel te hebben.
Om over mijn orgelbezoeken te vertellen kan ik een concert bespreken, maar daar hebben we wat minder aan want dat concert is al geweest. Graag wil ik vertellen wat te verwachten met een concertbezoek. Hiervoor zelf eens achter de klavieren gekropen. Dit orgelbezoek en eerdere concertbezoeken zijn de basis van mijn vertelling.
Het orgel verrast een beetje, dispositie, het bouwjaar (1994) en de klank. Het Hoofdwerk is klassiek opgebouwd, geen strijkers, Mixtuur of tongwerk. De Prestant is mooi geprononceerd en nodigt uit voor oude muziek en wil ook graag soleren. Het prestantenkoor is helder van klank waardoor oude muziek overtuigd klinkt. Gekoppeld aan de andere manualen (en de kasten open) geeft de beschikking over een Mixtuur en Trompet.
Door de manuaalkoppels en de twee zwelkasten heeft het orgel een groot dynamisch en kleur bereik. Fluisterzacht tot een tutti met allure. Door de Prestant aan te kleden met de Fluit 8 en achtvoeten van het Positief ontstaat er een heerlijke brede klank. Het achterwege laten van de Prestant geeft een iets mildere klank. Met de zwelkast is een stevig crescendo en decrescendo mogelijk. En dat met alleen de achtvoeten! Een klankbeeld wat doet denken aan de late 19e eeuw.
Bij het zien van een Hobo in de dispositie ben ik altijd benieuwd hoe deze Hobo mengt. Regelmatig ligt een Hobo er te veel op, prima als solo tongwerk maar niet mijn voorkeur. Deze Hobo mengt mooi met de achtvoeten van het Positief. Gekoppeld aan het Hoofdwerk met de achtvoeten en met de zwelkast dicht geeft dit een klank waarbij je zit te wachten tot de zwelkast opent. Om het krachtiger te maken de viervoet fluiten erbij en met de Mixtuur en de kast dicht. Het ronkende in de verte met de gesloten kast, geweldig als de kast dan opent. Ik heb het uitgeprobeerd met het “Intrada” uit “Miniature Suite” van J. Ireland zonder de Mixtuur, door de Hobo komt het werk goed tot zijn recht.
De Prestant is ook mooi als soloregister begeleid door het Positief of Rècit. Overigens net als de Flute Traverse. Met de bekende combinatie Gamba en Vox Celeste krijgen wij dat heerlijke romantische zweverige geluid, het Positief en Hoofdwerk hebben dan een mooie fluit voor het uitkomende werk. Uiteraard kunnen we ook uitgaan van het Positief met een gekoppeld Rècit. De twee zwelkasten en vele achtvoet registers (fluiten en strijkers), twee tongwerken e.d. geven vele kleur mogelijkheden. De twee zwelpedalen liggen mooi naast elkaar waardoor ze ook gelijktijdig te bedienen zijn. Spelen met alleen de Fluiten. Ach, de mogelijkheden zijn legio.
Speeltafel
Nu ken ik mijn beperkingen achter het klavier, maar vele registercombinaties gebruikt. Eenvoudige koralen uit de barok, bijvoorbeeld het “Gott sei gelobet und gebenedeiet” van Scheidemann met als cantus firmus in het pedaal de Fagot, een paar werkjes uit Karg-Elert’s op. 154 en 65 en Regers’s op. 67 en 79b. Suite Gothique I/III (Boëllman), uit ‘ten pieces’ van Langlais de ‘Pastoral Song’ en ‘Pasticcio’. Van Ireland het eerder genoemde werk en het ‘Alla Marcia’ om eens lekker uit te pakken. Niet echt een concert programma dat laten wij over aan de beroeps organisten. Ik denk een prima basis samen met de concert belevenissen om het orgel te beschrijven.
Mijn voorkeuren zijn wel af te lezen. Ik heb een voorkeur van een concertprogramma gedacht vanuit het orgel. Geen romantische werken op een 17e eeuws instrument en geen barok op een romantisch orgel. Dat wil niet zeggen dat ik geen concerten bezoek met een gevarieerd programma. Vaak genoeg. Het orgel in Venhuizen is een fraai instrument. Het romantische werk met allure, de 20e eeuw met verve waarbij oude muziek ook overtuigend klink. De akoestiek in de kerk is werkelijk prachtig, heerlijk dat verstillen van het laatste akkoord.
Informatie over kerk en orgel op Reliwiki
De orgelcommissie van de hervormde kerk Venhuizen is zeer actief en organiseert veel concerten. Ik heb hier genoten van enkele orgelconcerten, een aanrader.
Ik weet, over smaak van niet te twisten, dat is aan eenieder van ons. Op de facebookpagina van het Orgelnetwerk nodig ik jou graag uit om jouw ervaring te delen.
Ook leuk te weten, het Orgelnetwerk organiseert 10 juni een Orgelestafette op 3 Pels-orgels in Alkmaar/Heiloo. Helaas is de afstand naar Venhuizen te groot om in te passen in de estafette.
Mijn volgende bezoek is bij een totaal ander orgel aan de andere kant van de provincie.
1606 AP Venhuizen, Netherlands