Kerk in de Midden – Keyserkerk

De Keyserkerk. Toen ik dat voor het eerst hoorde jaren geleden moest ik toch even nadenken. Wij woonden dan ook maar net in deze omgeving en al had ik al vroeg toegang tot het world wide web, wikipedia bestond toen nog lang niet. Hendrick de Keyser heeft begin 17e eeuw veel fraais ontworpen, zie hier voor al dat fraais. In het werelderfgoed De Beemster staat de “Kerk in de Midden”. De Beemsterkerk, om nog maar een naam van deze kerk te noemen, in Middenbeemster is een zogenaamde zaalkerk. Een rechthoekig gebouw, in de kenmerkende renaissancestijl. De kerk mist het apsis (een vaak ronde nis) aan de oostzijde en dat is niet zo verwonderlijk. Na de reformatie was er geen plek meer voor het hoogaltaar in de protestantse kerk. Ook na de reformatie was bij nieuwbouw een zaalkerk gewild voor de protestantse eredienst. Het kansel, nu de belangrijkste plek, staat dan centraal en de voorganger is voor iedereen goed zichtbaar.

De Keyserkerk kwam in 1623 gereed, de toren kreeg pas de huidige hoogte in 1661. Wellicht wilden ze zekerheid hebben dat de toren niet meer ging ‘weglopen’ zoals al vroeg na de bouw. Wat opvalt bij aankomt is dat de ruimten naast de toren wat afwijken qua bouw. Deze twee ruimten zijn in 1625 gebouwd, een van deze ruimten is een stovenkamer. Hier werden de kooltjes in de stoven gedaan opdat “hij die geld heeft” geen koude voeten kreeg. Het volk mocht zich warmen aan de haard. Zeer de moeite waard om te bekijken tijdens een reguliere openstelling van de kerk.

De kerk heeft in de eeuwen de nodige veranderingen ondergaan, daar ga ik het niet over hebben. Tijdens een open kerk wordt de geschiedenis van het kerk graag verteld. Wat wel aardig is om te weten is dat het huidige glas-in-lood uit de 20e eeuw stamt. In de 17e eeuw is een deel van het oorspronkelijke glas-in-lood tijdens een storm vernield en vervangen door blank glas. Het overgebleven glas-in-lood is in de 19e eeuw vervangen door blank glas omdat men het te donker vond in de kerk. De tijdsgeest is een wonderlijk iets. Interessante gedachte is hoe over een paar honderd jaar over ons wordt gedacht. Nog belangrijker is, hoe willen wij dat men over ons denkt in de toekomst. Wees gerust geen filosofische overdenking of leerrede. Het doophek en de preekstoel zijn net zo oud als de kerk, andere delen van het interieur van een eeuw later. De preekstoel heeft een zandloper met een tekst als nagedachtenis van de aardbeving en watersnood van Lissabon (Allerheiligen 1755). Nu ben ik wel vaker in de Keyserkerk geweest. De orgelestafette van het orgelnetwerk, de concerten die ik met de Orgelkring Waterland organiseerde, als registrant met bijzondere kerkdiensten. En toch bijna geen foto’s hebben. Gelukkig had Johan er een paar voor mij.

De kerk heeft een zeer fraaie akoestiek wat de orgelbeleving zeer ten goede komt. Het Van Dam orgel is werkelijk prachtig. Ik vind dit orgel aardig verschillen van andere Van Dam orgels in de provincie, zou dat komen door gebruikte Flaes onderdelen? Met de 7 achtvoet registers kan prachtig gekleurd worden. De streek van de strijkers strelen zo heerlijk de ziel. De Quint wil graag soleren en zingt dan de boventoon heel anders als het zingen van de Dulciaan. De Dulciaan verteld met warme stem het verhaal van de organist. Bij het op registreren naar het volle werk de prestant 16 bewaren, mooi voor het laatst, de breedte die dan klinkt. Eerder de breedte opzoeken kan ook maar bewaar dan de Cornet om het slot akkoord extra allure te geven. En vergis je niet, de Bourdon 16 van het hoofdwerk geeft al een diepe brede kleur. De Basson 16 van het pedaal geeft het plenum een stevig fundament mee en is niet opdringerig. De trompet van het hoofdwerk heeft een gedeelde slede wat meer mogelijkheden geeft met het kleuren, heerlijk voor een stevige punch in de bas alleen bijvoorbeeld. Het orgel inspireert de bespeler, een genot voor de luisteraar.

De akoestiek is niet overdadig als in een kathedraal, de vleugel die de kerk rijk is klinkt er voortreffelijk. Ook in combinatie met andere instrumenten of zang is deze kerk zeer geschikt voor muziekuitvoeringen. Wat mij betreft zeker een aanrader.

Het orgel wordt gelukkig ook concertant gebruikt. Het eerst volgende concert is zondag 12 augustus 15:30. Naast het orgel wordt ook de vleugel bespeeld door Lidia Ksiazkiewicz. Lidia is organiste van de kathedraal in Laon (F) en is verbonden aan het conservatorium van Straatsburg. Als ik haar concertagenda erop nasla lijkt het wel of zij in augustus een Noord-Hollandse toer onderneemt; 8 augustus Texel, 9 augustus Venhuizen, 10 augustus Haarlem en 12 augustus Middenbeemster. Zij heeft mooie programma’s samengesteld, die zijn te lezen op haar website.

Meer informatie over de kerk op de website van de Beemsterkerk en het bezoekerscentrum Beemster

() Peter Hengstman

Binnenkort ben ik in Alkmaar, tot bij het volgende orgel…