Dit jaar organiseerde orgelnetwerk NH de jaarlijkse orgelestafette op 3 Pels-orgel. Ik had de eer de deelnemers welkom te heten, eerst in de Tercoulsterkerk (Heiloo) en later op de dag in de St. Laurentiuskerk (Verdronkenoord, Alkmaar), maar de Cultuurkoepel had ik nog niet bezocht.
De Cultuukoepel ligt op ‘Landgoed Willibrordus’ een voormalige psychiatrische instelling. Op het landgoed is naast de Cultuurkoepel nog veel te ontdekken. Heerlijk om even te wandelen, musea, kaasmakerij, theeschenkerij, kwekerij, en meer. Lees meer op de website van het Landgoed. De voormalige instelling is in de jaren twintig van de vorige eeuw gesticht door de broeders van O.L.V. In de koepel komen we daar de nodige verwijzingen naar tegen.
De koepel heeft een fraaie entree, mooi houtsnijwerk en de nodige symboliek boven de ingang. Na de entree een portaal wat toegang verleend tot de voormalige kapel. Het portaal heeft een mooie klank, heerlijk zo’n binnenkomst.
Kroonluchter
Bij binnenkomst ziet men meteen dat de kapel een andere functie heeft gekregen. Midden in de ruimte voor het voormalige priesterkoor is een groot podium. Naast en boven het podium de truss voor de lichtvoorziening. De koepel met haar moderne kroonluchter is voorzien van een fraai ogende akoestische doeken, artistiek een mooi geheel. De oorspronkelijke akoestiek van de kapel is mij onbekend, maar een goede vriend en diverse organisten gaven aan dat deze erg mooi was. Gezien de gewijzigde bestemming was deze akoestiek onhoudbaar. De typische koepel akoestiek moest doorbroken worden om ook kamermuziek en andere activiteiten mogelijk te maken. Hiervoor deze zeer fraaie kroonluchter. Echter het bleek dat de akoestiek andere activiteiten nog steeds tegenwerkt. Daarom zien wij overal zware gordijnen. Het feitelijke koor maar ook de kruisweg is verborgen achter zware gordijnen. Met orgelconcerten worden deze gordijnen geopend en beschikt de ruimte nog steeds over een mooie akoestiek. Nu hoorde ik dat met gesloten gordijnen de akoestiek nog steeds te rijk is voor lezingen e.d. en dat men nog grote muurvlakken wil behangen met akoestische doeken. Voor lezingen en elektronisch versterkte muziek is de akoestiek van een open raam ideaal maar verder…… Laten we hopen dat dit geen permanente doeken worden maar een soort gordijnen, anders kan dat desastreuze gevolgen hebben voor de akoestiek. Of orgelconcerten, kooroptreden dan nog mogelijk zijn?
Achter de gordijnen zit een mooie kruisweg verborgen, geheel in stijl van die tijd. Ook vinden wij nog meer mooie details van de voormalige kapel. O.L.V. zien wij terug in de prachtige glas in lood ramen welke de ruimte met zonneschijn prachtig belicht. Het hout van de kerkbanken is hergebruikt in de ruimte. Zeer de moeite waard om het eens te bekijken.
Pelsorgel
Nog niet zolang geleden was het orgel in desolate toestand. Organist Erik-Jan Eradus heeft gedurende vele maanden tijd het orgel weer in goed werkende staat gebracht (9-9-16 ingebrukname). De doorgezakte klavieren zijn hersteld, al het pijpwerk is gereinigd. In de zwelkast zijn reflectie schermen geplaatst, eveneens aan de open zijkant van het hoofdwerk/positief voor een betere klankstraling naar de ruimte. Deze noeste arbeid levert weer een mooi orgel op die de tijdgeest van het instrument goed verbeeld (Pels 1949) in de goede zin van het woord.
Het prestantenkoor is helder van klank en barok klinkt overtuigend. Ideaal voor een ‘gevarieerd’ concert. Karaktervolle fluiten. Met de vele 8 voeten is een mooie brede klank mogelijk. Romantiek is zeer overtuigend te brengen. Verder geeft de elektrische tractuur voordelen, de prestant 4 van man II is bijvoorbeeld te koppelen aan man I als 8 voet. Geweldig die brede klank. Er zijn vele verrassende combinaties mogelijk, ten miste zolang de registrant niet gillend wegrent :-). Het zwelwerk heeft een groot dynamisch bereik, met de Hobo gaat Engelse muziek hier mooi klinken. De Hobo en de Kromhoorn zijn ook mooie solo stemmen. Het orgel verkent met wat uit opus 67/79 van Reger en stukjes Engels van Ireland. Boven bij de speeltafel zijn de verhoudingen iets anders als in de ruimte, je zit immers dicht bij het front. Bij het bijnemen van de prestant 16 op het pedaal denk je boven “is dat alles”, maar in de ruimte is deze, zoals het hoort, nadrukkelijk aanwezig. De Bazuin in het pedaal mengt heel mooi in het volle werk.
Erik-Jan demonstreert het orgel nog even opdat ik in de ruimte kan luisteren. Eerst de Suite Gothique van Boëllmann en aansluitend wat korte geïmproviseerde stukjes. Het orgel klinkt overtuigend en in balans in de forte stukken maar ook in het zachte Prière à Notre-Dame. In de korte stukje is goed hoorbaar dat een breed repertoire overtuigend klinkt. Een orgelconcert in de Cultuurkoepel bijwonen is een aanrader. Zie de agenda van de Cultuurkoepel.
Binnenkort mijn volgende orgelbezoek, een kerk dicht aan de kust. Ooit eens een van de grootste kerken van Holland. Tot bij het volgende orgel. () Peter Hengstman